Het is twee jaar geleden dat we overspoeld werden met artikelen en zelfs wetten die de invoering van wetenschap en techniek in het onderwijs verplicht maakten. Er werd gesproken over STEM of zelfs STEAM onderwijs. STEAM staat dan voor Science, Technics, Engeneering, Arts en Mathematics. Er kwamen fondsen beschikbaar, studiedagen werden georganiseerd, bedrijfjes uit de grond gestampt en de landelijke leveranciers en onderwijsbureaus zagen het gat in de markt. Volgens mij is er nu echter een groeiende kloof tussen wat was beloofd en de realiteit van waar alle scholen gebruik van maken.
Hoe staat STEAM onderwijs er nu voor?
STEAM-onderwijs zal zijn volledige potentieel niet realiseren, tenzij we aandacht besteden aan kwesties als middelen, gelijkheid, professioneel leren van docenten, de behoeften van leerlingen die Nederlands spreken als een aanvullende taal en mogelijk laaggeletterd en rekenvaardig zijn, en verouderende schoolfaciliteiten.
Onderzoek naar de effecten van STEAM onderwijs
In Nederland is zeer weinig tot geen onderzoek gedaan en het onderzoek dat gedaan is komt tot de conclusie dat niet bewezen kan worden dat STEAM onderwijs enig effect heeft op de resultaten van de leerlingen.
Twee recente Australische studies onder bijna 1000 basisschoolleerlingen probeerden te bepalen of een nieuw lesmodel het vertrouwen en de capaciteit van leraren in STEM zou vergroten. Gegevens werden verzameld uit enquêtes, lesplannen, observaties in klaslokalen, interviews met docenten en schoolhoofden en focusgroepen met studenten.
Uit de onderzoeken bleek dat de eenheden van tien weken onderzoekend leren met behulp van het nieuwe model effectief zijn. Docenten, ongeacht hoeveel wetenschap of wiskunde ze hebben gestudeerd, zijn bereid om een stap verder te gaan en moeilijkere concepten aan te pakken, zoals computationeel denken, bewegingswetten en lichtgeleiding.
is er dan wel nut aan het geven van STEAM lessen?
Kinderen experimenten laten doen, problemen opsporen, authentieke apparatuur gebruiken, zoals een digitale warmtethermometer of printplaten, en hands-on leren zijn prioriteiten in de meeste klaslokalen. Vaak bestaat het uit samen lesgeven van grote groepen leerlingen met een team van collega’s.
Projectgestuurd leren en ervaringen waarbij studenten prototypes ontwierpen en testten (zoals de hydraulische pomp uit het filmpje) waren gebruikelijk en leraren rapporteerden een aanzienlijke toename in hun zelfvertrouwen en capaciteit in beide studies. Alleen de tijd zal uitwijzen of het momentum aanhoudt nadat de onderzoeken zijn afgerond. Bovendien is er natuurlijk het feit dat de rapportages van leerkrachten een sterk wetenschappelijk bewijs zijn.
Ook zijn de grote leveranciers in de markt gesprongen getuige de site van ROLF
Vijf zorgen voor STEAM onderwijs
De Australische onderzoeken slaagden erin de capaciteit en het zelfvertrouwen van leraren op te bouwen, maar brachten ook vijf zorgen over STEAM onderwijs aan het licht die in het huidige onderwijsbeleid en -programma’s niet adequaat worden aangepakt. Dit geldt denk ik net zo goed voor het Nederlandse onderwijs.
Voldoende middelen
Praktische materialen voor STEAM kosten vaak geld. Bijvoorbeeld de eenvoudige schakelingen, borden en verbindingsdraden die nodig zijn in een elektriciteitsonderwerp. De meeste klassen in het onderzoek deelden materialen, en dit zou kunnen betekenen dat een circuit moet worden gebouwd en vervolgens uit elkaar moet worden getrokken zodat de volgende klas dezelfde apparatuur kan hergebruiken. Dit is misschien een goede wetenschappelijke oefening, maar het is tijdverspilling en veroorzaakt frustratie. Daarnaast is bv. electriciteit niet het enige STEAM onderdeel. Dus het opbouwen van voldoende materialen kost geld dat er vaak niet is en dus ook heel veel tijd om het compleet te maken.
Vermogen om STEAM onderwijs te geven.
In het Australische onderzoek kwam een enorm gat naar boven tussen scholen onderling. Terwijl de ene school voor iedere leerling een device heeft doen andere scholen het met een verouderde computer per lokaal. Ik denk dat het verschil in Nederland kleiner is, maar nog wel duidelijk aanwezig. Sommige scholen hebben ervoor gekozen hier in te investeren andere zagen meer in de aanschaf van buitenspeelmateriaal of een nieuwe methode. Geld kan maar één keer worden uitgegeven. In een volgend artikel kom ik hierop terug.
Professionele ontwikkeling van leerkrachten
Professionele ontwikkeling van docenten
Het leren van leerkrachten in het geven van STEAM onderwijs moet ondersteund worden. Leerkrachten moeten tijd en mogelijkheden krijgen om zich samen te ontwikkelen. De instelling om externe organisaties in te huren om les te geven in bv. codering en/of om experimenten uit te voeren, betekent vaak dat docenten een stapje terug doen terwijl anderen met hun leerlingen werken. Dit doet weinig om persoonlijke professionele capaciteit en vertrouwen op te bouwen. Daarnaast hangt een en ander sterk afvan de motivatie van een directie, team en de individuele leerkracht. Er komt al genoeg op het onderwijs af is een veelgehoorde klacht. Misschien terecht, maar je ontneemt leerlingen op deze manier wel mogelijkheden om zich te ontwikkelen of wellicht een keer uit te blinken. Jos Onderwijs Support ontwikkelt momenteel een e-learning training STEAM onderwijs
Je taal en rekenniveau moet goed zijn.
Uit het Australische onderzoek bleek dat leerlingen met een andere moedertaal en moeite met rekenen minder mee konden bij de opdrachten. Zeker als die zelfstandig via een talige opdracht moest worden uitgevoerd. Het lijkt er op dat het niet zo is dat STEAM een verbetering van het taalniveau bewerkstelligt. Eerder is het zo dat achterstanden remmend werken. Dit zou dan weer pleiten voor een grotere rol voor de docenten.
conclusies en aanbevelingen.
Ik denk dat STEAM onderwijs een plek in het Nederlandse onderwijs verdient. Dat betekent echter wel dat er veel zal moeten gebeuren om STEAM net zo normaal te laten worden als rekenen of taal. Natuurlijk zijn middelen belangrijk en is er een verschil tussen scholen. Het begint echter met de motivatie van leerkrachten. Pas als een leerkracht ervan overtuigd is dat STEAM een zeer waardevolle aanvulling is op of beter in het lessenpakket, dan kunnen ontwikkelingen starten. Jos Onderwijs Support komt je hier graag enthousiast over maken.
